navratri festival article :  गौरी गणपती झाले की लगेच पितृपक्ष सुरू होते त्यानंतर वेद लागतात ते नवरात्रीचे, आदिशक्तीच्या उपासनेचे. शरद ऋतूमध्ये हे नवरात्री येत असल्याने या नवरात्राला शारदीय नवरात्र उत्सव असे म्हणतात.

          यावर्षीचा नवरात्र उत्सव अश्विन शुद्ध प्रतिपदा सोमवार 22 सप्टेंबर ते दशमी म्हणजे 2 ऑक्टोबर या कालावधीत संपन्न होत आहे. नवरात्र उत्सव म्हणजे आदिशक्तीचे उपासना,ही आदिशक्ती म्हणजे अन्नपूर्णा जी आपणा सर्वांचे पोषण करते,सरस्वती जी सर्वांना विद्या देते,माता लक्ष्मी जी जीवनाला अर्थ देते,देवी दुर्गा जी आपल्या सर्वांचं रक्षण करते.या जगन्मातेचा जागर म्हणजे नवरात्र.नवरात्र म्हणजे नऊ रात्र आणि नऊ दिवस- "दुष्टांचा सर्वनाश करण्यासाठी ती धगधगती ज्वाला झाली.

या जगाचे रक्षण करण्यासाठी आदिशक्ती जगदंबा म्हणून अवतरली " या नऊ दिवसात या नऊ दिवसात पृथ्वीतलावर आदिमायेचे अधिष्ठान असते. हा सण म्हणजे स्त्री शक्तीचा प्रतीक आहे. आदिमायेने असुरांचा नाश करण्यासाठी कालीमातेचे रौद्ररूप धारण करून उन्मादि महिषासुराचा पाडाव केला. हे घनघोर युद्ध नऊ दिवस आणि नवरात्र सुरू होतं या घटनेच्या स्मरणार्थ नवरात्रीचा जागर होतो.आदिशक्तीचे सर्वात सुंदर रूप म्हणजे मातृरूप. आदिमायेने तिला वरदान म्हणून दिले.....स्त्रीमध्ये नवनिर्माणाची क्षमता आहे ती स्वतः पूर्ण आहे आणि एका पूर्णत्वाला ती जन्म देऊ शकते.यातून अनेक महान विभूतींचा थोर स्त्री-पुरुषांचा जन्म झाला आणि हे सर्व आपले आदर्श ठरले म्हणून भारतीय संस्कृती स्त्री ही पूजनीय वंदनीय मानली गेली आहे.संस्कृत श्लोक असा आहे यत्र नारियस्तु पूज्यन्ते, रमन्ते तत्र देवता:

आपली संस्कृती ही खूप पुरातन व जीवनमूल्य देणारी संस्कृती आहे.संस्कृती म्हणजे दुसरं तिसरं काही नसून कुटुंबात,समाजात,देशात, लोकात पिढ्यानपिढ्या चालत आलेली श्रद्धा, जीवनशैली,मूल्य, परंपरा, कला आणि काही लिखित अलिखित नियम होत.जसे- मोठ्यांचा आदर करावा,चोरी करू नये,वाईट बोलू नये, परस्त्री मातेसमान, पाहुण्यांचा आदर, आई वडिलांचा मान, माणसाने माणसाशी माणसासारखं वागाव,एक तीळ सात जणांनी वाटून खावा इत्यादी. आपल्याकडे साजरे होणारे सण समारंभ उत्सव हे संस्कृतीचाच एक भाग असतात. हे सर्व आपल्याला एकत्र आणण्याचे काम करतात.आपण एकत्र आल्यावर या सकारात्मक शक्तीचा उपयोगकसा करायचा हे सर्वस्वी आपल्यावर अवलंबून आहे. आपण सर्व हिंदू आहोत आपलं जीवन समृद्ध बनवायचं असेल तर संघटित होऊन अन्याय विरुद्ध लढले पाहिजे.याला इतिहास आणि वर्तमान हे साक्षी आहेत.

        या पवित्र दिवसात देवीची आराधना जागर सर्वत्र होत असतो.चराचरात आदिशक्ती आदिमायाचे वास्तव्य असते.आजची लहान मुलं पुढे या देशाचे सुजाण नागरिक बनतील. त्यांना योग्य मार्ग दाखवण्यासाठी या पवित्र काळात आणि अनेक गुणात्मक, सद्भावना जोपासणारे,विचारांना चालना देणारे,परिश्रमावर आधारित उपक्रम आयोजले तर आपोआपच मुला मुलींची शक्ती आणि बुद्धी त्यांच्या गुणात्मक वाढीसाठी उपयोगात येईल यात शंका नाही. मुलांचा विवेक जागृत झाला पाहिजे 'चांगलं 'आणि 'वाईट' यातील फरक समजला पाहिजे तरच पिढी चांगली निर्माण होईल.कारण हेच पुढे भारताचे भविष्य घडवणार आहेत.

        वीर पुरुषांच्या देवी-देवतांच्या गाथा यासाठीच तर आहेत. त्या मुलांना सतत सांगितले पाहिजेत ऐकवल्या पाहिजेत तरच आपल्या मुली पुन्हा राणी लक्ष्मीबाई, पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी,ताराबाई,सावत्री, डॉ.आनंदीबाई,मैत्री,गार्गी लतादीदी होतील.तर मुले वीर पुरुषांप्रमाणे छत्रपती शिवाजी महाराज,संभाजी महाराज बाजीप्रभू देशपांडे, डॉक्टर बाबासाहेब आंबेडकर, स्वातंत्र्यवीर सावरकर,टिळक, आगरकर,शाहू महाराज लोहपुरुष सरदार वल्लभाई पटेल नक्कीच जन्माला येतील यात शंका नाही. यासाठी स्त्री शक्ती जागृत झाली पाहिजे.

         आपली संस्कृती परंपरा जतन करण्याचे काम अनादी काळापासून स्त्रियांनीच केलेले दिसून येते.... घराघरातून साजरे केले जाणारे सण-समारंभ, उत्सव,उपवास,जागर, कलात्मकता यात स्त्रिया हिरिरी ने सहभाग घेताना आपण पाहतो आणि यातूनच आपली परंपरा,चालीरीती, कुळधर्म, कुळाचार एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीला त्या देत असतात. आधुनिकीकरणामुळे स्त्री आणि मुलींच्या शिक्षणामुळे त्या उच्चशिक्षित झाल्या नोकरी व्यवसाय यामुळे त्यांना त्या तंतोतंत पाळणे जमत नाही,शक्य होत नाही तरीपण ती तिच्या सोयीप्रमाणे कमी अधिक प्रमाणात सर्व सणवार उत्सव साजरे करत असते.

       मागील 14 वर्षापासून "सुवासिनी क्रिएटिव्ह ग्रुपने" आपली संस्कृती जपण्यासाठी आणि ती एका पिढीकडून दुसऱ्या पिढीकडे हस्तांतरित करण्यासाठी करण्यासाठीचा खारीचा वाटा, वसा उचललेला आहे असं म्हणायला हरकत नाही आपली परंपरा दर्शविणारे खेळ, गाणी मंगळागौर डोहाळे,वाढदिवस,बारसे, महिला दिन, हळदी मेहंदी, मुहूर्त गाणी,नवरात्रोत्सव इत्यादी कार्यक्रमाच्या माध्यमातून ज्वलंत प्रश्नावर प्रकाश टाकण्याचा प्रयत्न केलेला आहे तसेच नव्या जुन्यांचा मेळ घालून प्रबोधनात्मक संदेशही देत आहोत.आतापर्यंत अनेक स्पर्धा जिंकल्या आहेत महाराष्ट्र व महाराष्ट्र बाहेरही अनेक कार्यक्रमाचे सादरीकरण झालेले आहे जसे आंध्र कर्नाटक नांदेड लोकल मध्ये सकाळ मधुरांगण,लोकमत सखी मंच यांच्या माध्यमातून आम्ही सर्वांना सुपारीचित झालो,

 बोला मराठी न्यूज चॅनल यांनी मंगळागौरीचा एक तासाचा कार्यक्रम घेतला,स्वा.रा.ती.म. विद्यापीठात दोन वेळा इंटरनॅशनल कॉन्फरन्स समोर आपल्या लोकसंस्कृतीचा दर्शन घडवलं, "ओवी गाऊ विज्ञानाची" या नाटकांमध्ये सहभाग नोंदवला,लोककला महोत्सव नांदेड, संस्कार भारती नांदेड, शारदीय नवरात्र महोत्सव माहूर,मंथन आंतरराष्ट्रीय महोत्सव हैदराबाद येथे एक तासाचा लोककलेचा कार्यक्रम सादर केला आत्तापर्यंतएक हजाराच्या वर कार्यक्रम सादर केले आहेत.ग्रुप मध्ये काम करायला खूप आनंद, उत्साह वाटतो,कला गुणांना वाव मिळतो,कौतुकाची थाप पाठीवर पडते, नवीन नवीन ओळखी होतात, सर्वांग सुंदर व्यायाम होतो, सकारात्मक शक्ती मिळते मन ताज तवान होतं, काम करायला उत्साह येतो.

         या नवरात्र उत्सवाच्या निमित्ताने स्त्रियांनी एकत्र येऊन तिच्यातील शक्ती आणि युक्तीचा वापर करून आपल्याच आजूबाजु ला वावरणाऱ्या महिषा सुरांना धडा शिकवला पाहिजे. त्या साठी स्वतः रक्षणा चे धडे घ्यावेत लाठी काठी कराटेप्रशिक्षणघेऊन तरबेज होणे , प्रसंगावधान राखणे ही काळाची गरज बनली आहे.

सौ. अंजली देशमुख,