महाराष्ट्र हेडलाईन्स :  Nanded Bhushan Yogacharya Sitaramji Sontakke : काही नावे 'वलयांकित' (वलयांकित म्हणजे ज्याच्या सभोवती प्रसिद्धचे, किर्तीचे वलय असते ) असतात, तर काही 'हृदयांकित' असतात,( ह्रदयांकीत म्हणजे आदरपूर्वक ह्रदयात राहणारे ) 'सीताराम सोनटक्के' हे नाव मात्र 'वलयांकित ' असूनही 'हृदयांकित' आहे, कारण त्यांच्या योगाच्या कार्याला 'माणुसकीची किनार' आहे. आपल्या 'दैनिक निःशुल्क योग शिबीरातून' अनेक 'व्याधीग्रस्त' असणाऱ्या लोकांना ते 'निःशुल्क व्याधीमुक्त' केलेले आहेत. अशा या 'कर्मठ योग योद्ध्याचा जन्म ५ जुलै १९७९ रोजी झाला. त्यांचे मुळ गाव पाखंडे वाडी ( शिवनगर) (ता.मुखेड जि.नांदेड) हे असून १९९५-९६ या काळात ते नांदेडला आले ते कायमचेच. 

व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा...

५ जुलै १९७९ ते ५ जुलै २०२५ (आजपर्यंतचा कालावधी) हा सीताराम सोनटक्के यांचा जीवनपट. या जीवनपटाचा म्हणा किंवा त्यांच्या या ४६ वर्षाच्या काळातील निरपेक्ष, निस्वार्थ कार्याचा आढावा एक मित्र या नात्याने मी आपल्यापुढे मांडत आहे. त्यांच्या जीवनाचा सखोल अभ्यास केला तर मुलत: ते वैदिक धर्मचिंतक आहेत. असे मला वाटते. वैदिक धर्म तेजस्वी असुनही उदारमतवादी व सहिष्णु आहे.

मानवी जीवनाशी निगडीत असलेल्या नानाविध ज्ञानशाखेबरोबरच योग साधना तेव्हढीच महत्त्वपुर्ण आहे असा दृढ निश्चय करुन त्यांनी योग साधनेला सुरूवात केली. त्या काळात योग ऋषी स्वामी रामदेव बाबा यांचे योग शिबीर खुप मोठ्या प्रमाणात चालू असायचे . हरिद्वारला रामदेव बाबांचे नित्य योग शिबीर असायचे. त्या वेळी दुरचित्रवाणी ( टि. व्ही. वर ) वर शिबीर पाहून योग करायचा प्रयत्न करायचे. त्या वेळी रामदेव बाबांच्या योगावर आधारित 'रेकॉर्डिंग सिडी' निघाल्या होत्या. त्या खरेदी करुन DVD च्या माध्यमातून पाहून योग करीत असतं. हळूहळू हा 'योग' स्वतः पुरता मर्यादित न ठेवता लोकांपर्यंत कसा पोहचवता येईल याचाच विचार ते सतत करायचे. आणि या लोकजागृतीच्या ध्यासातून पतंजली योग समितत प्रवेश मिळवला. पतंजली योग शिबीराच्या माध्यमातून इ. स. २०११ मध्ये योगपीठ हरिद्वार येथे विश्व योग गुरू स्वामी रामदेव बाबा यांच्या सानिध्यात योग प्रशिक्षण पूर्ण केले. प्रशिक्षण घेऊन परतल्या नंतर मिळालेल्या ज्ञानाचा( योगाचा) वापर सर्वसामान्य  लोकांना झाला पाहिजे या  ध्यासातून  संपूर्ण नांदेड जिल्हा पिंजून काढला. जिल्ह्य़ातील सर्व तालुक्यांना भेटी देऊन तालुकास्तरावर योग शिबीराचे आयोजन केले. खेडोपाडी, घरोघरी, दारोदारी फिरूण जीवनात योग किती महत्त्वाचा आहे हे लोकांना पटवून देऊन जनजागृती करीत होते व आजही करताहेत. त्यांच्या या अविश्रांत करीत असलेल्या कार्याची दखल खास स्वतः स्वामी रामदेव बाबांनी घेऊन दिनांक २३ फेब्रुवारी २०१४ रोजी नागपूर येथील स्वामी रामदेव बाबा यांच्या योगशिबीरात स्वामी रामदेव बाबा यांच्या हस्ते आदर्श योग शिक्षक पुरस्कार देऊन सीतारामजीचा सन्मान करण्यात आला, गौरव करण्यात आला. येथून त्यांच्या योगाच्या अफाट कार्यास लोकांचा प्रचंड प्रतिसाद मिळत आला आहे. 

व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा...

इ. स. २०१५ मध्ये पतंजली योगपीठ हरिद्वार* येथून योग प्रचारक म्हणून त्यांची विशेष नियुक्ती करण्यात आली. 

स्वामी रामदेव बाबांच्या कृपाशीर्वादाने व आपल्या कार्य कौशल्याने तसेच मन मिळावू स्वभावाने नांदेड येथे 'चांदोजी पावडे मंगलकार्याच्या, पुर्णा रोड, नांदेड येथे मोफत, निःशुल्क योग वर्ग घेण्यास सुरूवात केली. 

करोनाच्या काळात विशेष समाजकार्य केले. अनेक हॉस्पिटल मध्ये जाऊन योगाचे महत्त्व पटवून देऊन अनेक रुग्णांना हिंमत दिली. एवढ्या कठीण काळात त्यांची समाजसेवा अविरत चालूच ठेवली. याचाच एक भाग म्हणून संपूर्ण नांदेड शहरात अमृतवेल म्हणजेच गूळवेलचा काढा स्वतः घरी तयार करूण लोकांना  मोफत वाटला.

अशा अविरत समाजसेवेच्या कार्याची दखल घेऊन २०१९ रोजी अंतरराष्ट्रीय योगदिनानिमित्त योगऋषी स्वामी रामदेव बाबा नांदेडमध्ये आले असतांना मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या उपस्थितीत योगकार्यात उत्कृष्ट कार्य केल्याबद्दल त्यांना प्रशस्तीपत्र बहाल करण्यात आले.

 २०१९ मध्ये सीतारामजींनी बजाज नगर, नांदेड येथे निःशुल्क मोफत योग वर्ग सुरू केले. आणि अविरत सेवा योगाच्या माध्यमातून ते करीत आहेत. या योगवर्गाचा लोकांवर एव्हढा प्रभाव पडला की, लोकांना योग करण्यासाठी जागा अपूरी पडायला लागली. २०१९ ते २०२३ पर्यत सतत योगक्लास चालू ठेवला. लोकांचा योगक्लासला प्रचंड प्रतिसाद मिळू लागला. परिणामी जागा अपुरी पडत होती म्हणुन २०२३ मध्ये भक्ती लॉन्स नांदेड येथे योग वर्ग घ्यायला सुरूवात केली. दररोज पहाटे ५ ते ७ पर्यत नित्य नियमाने एकही दिवस सुट्टी न घेता आत्तापर्यंत हा निःशुल्क योगक्लास चालूच आहे.  आज या भक्ती लॉन्स येथे दररोज हजारो योगसाधक योगसाधना अविरत करत असतात. त्यांना मोलाचे मार्गदर्शन सीतारामजी करतात. 

या ठिकाणी योगक्लास घेतांना खुप अडचणींना त्यांना सामोरे जावे लागले. जवळच्याच लोकांनी त्यांना खुप खुप त्रास दिला, त्यांची बदनामी करण्याचा खुप प्रयत्न केला, त्यांच्यावर अनेक खोटे आरोप केले गेले. कारण सीतारामजीचा निस्वार्थ व निःशुल्क योग कार्यामुळे त्या विशिष्ट लोकांचे महत्व कमी होत चालले होते. जसे स्वामी रामदेव बाबांवर मध्यंतरी काही विशिष्ट लोकांनी खोटे नाटे आरोप करुण बदणाम करण्याचे षडयंत्र रचून दोषी ठरवण्याचा प्रयत्न केला. मिडीयांनी सुद्धा स्वामी रामदेव बाबांवर काही वाईट लिहायचा प्रकार केला. अगदी तसाच प्रयत्न सीतारामजीचा बाबतीत जवळच्याच लोकांकडून करण्यात आला. परंतु स्वच्छ चारित्र्य असणाऱ्या सीतारामजीवर या आरोपाचा कुठलाच परिणाम झाला नाही. या सर्वांवर मात करून आपले योगसाधनेचे कार्य त्यांनी खंडपणे आजतागायत सुरूच ठेवले आहेत. जसेजसे जवळचे लोकं सीतारामजीचा मत्सर करत होते तसे तसे लोकांमध्ये सीतारामजी बद्दल आस्था निर्माण होत गेली. सर्व सामान्य लोकांबरोबर राजकीय, प्रशासकीय क्षेत्रातील अधिकारी, व्यापारी, उद्योजक, सरकारी नोकरदार वर्ग इत्यादी लोकांचे सहकार्य त्यांना मिळू लागले. 

निंदकाचे घर असावे शेजारी या संत तुकाराम महाराजांच्या अभंगाप्रमाने अशा या बिकट परिस्थितीवर मात करून सीतारामजीचे कार्य अखंडपणे आजपर्यंत चालुच आहे. 

त्यांनी चालु ठेवलेल्या निस्वार्थ, निःशुल्क, मोफत योग क्लासच्या कार्याचा विस्तार एवढा झाला आहे. हरिद्वार म्हटले की जसं स्वामी रामदेव बाबा पुढे दिसतात. तसेच भक्ती लॉन्स नांदेड म्हटले की लोकांच्या नजरे पुढे सीतारामजी सोनटक्के दिसतात. 

गेल्या अनेक वर्षात चालु असलेल्या या योग वर्गाच्या माध्यमातून आणि उपचार पद्धतीच्या माध्यमातून अनेक हजारो साधकांचे आजार, व्याधी,  जसे साखरेचा आजार, पॅरालीसीस, थायरॉईड, वजन वाढ म्हणजे लठ्ठपणा व वजन कमी असणे, पित्ताचे आजार, वाताचे आजार, कफ, मेंदूचे आजार, ब्रेन ट्यूमर, विविध कॅन्सर, डायलिसिस पेशंट, इतर किडनीचे आजार, लिव्हरचे आजार, विविध प्रकारच्या व्याधी व छोटे-मोठे आजार, व्यसनमुक्ती, मांस आहार व मद्यपानापासून   मुक्ती, चहा कॉफी पासून मुक्ती अशा पद्धतीचे अतिशय मोठे   समाजभिमुख कार्य योगाचार्य श्री सितारामजी सोनटक्के  यांनी केले आहेत. करीत आहेत. 

कालपरवा भक्ती लॉन्स शाखेचा वर्धापन दिन साजरा करण्यात आला या वर्धापनदिनानिमित्त अशा या महान तपस्वी योगाचार्य सीताराम सोनटक्के गुरुजींचा भक्ती लॉन्स  नित्ययोग शाखेच्या शेकडो योग साधकांकडून  त्यांना " नांदेड भूषण योगाचार्य गुरु गौरव पुरस्काराने " सन्मानित करण्यात आले.

भक्ती लॉन्स येथे सुरू असलेल्या सीतारामजीच्या  भक्ती लॉन्स योगा वर्गाच्या माध्यमातून अखंडित पणे पुढील उपक्रम चालू असतात.

१) दरवर्षी 21 जून हा आंतरराष्ट्रीय योग दिन मोठ्या प्रमाणावर साजरा केला जातो. या वेळेस तर जवळपास सात ते आठ हजार योगसाधक, शेकडो प्रशासकीय अधिकारी, आमदार, खासदार, महाराष्ट्रराज्यातील मंत्री गण इत्यादी उपस्थित राहून सीतारामजीच्या अविरत, अखंडपणे सुरू असलेल्या योगकार्याचा गौरव सन्मान केला.

२) शहरातील तरोडा खुर्द, राजू पार्क, आयोध्या नगरी, श्री गजानन महाराज मंदिर परिसर, भावसार चौक तुळशीराम नगर, शांताई रमाई नगरी  व इतर असे अनेक प्रभागांमध्ये नित्य योग दिंडीचे उपक्रम चालूच असतात.

३) अपरंपार येथे योगसाधकांची सहल हजारों योगसाधकांचा सहभाग 

४ ) मरळक गावाची सहल

५ ) वडवळ, जिल्हा लातूर येथील वन सहल 

६ ) भक्ती लॉन्स शाखेचा पहिला वर्धापन दिन, याप्रसंगी १५१ कुंडी महायज्ञ यशस्वीरित्या संपन्न. या महायज्ञात 500 च्या वर लोकांचा सपत्नीक सहभाग.

७) हिंदू संस्कृतीशी अनुरूप नवरात्री, घटस्थापना, दांडिया सह  महोत्सव साजरा तसेच कोजागिरी पौर्णिमा साजरी इ. कार्यक्रमाचे आयोजन केले जाते. 

 ८ ) सर्व योग साधकांचे वाढदिवस व लग्न वाढदिवस साजरे केले जातात. 

९ ) योग मध्यमातून उपक्रमांतर्गत सर्व उपचार निःशुल्क, मोफत केले जातात.

१० ) या योग शिबिरात पंचकर्म, षटकर्म, शुद्धिक्रिया, जलनिती, सूत्र नीती,वमन, नस्य, जानू बस्ती,कटी बस्ती शिरोधाला अशा सर्व प्रकारचे प्रयोग निःशुल्क केले जातात.

११) शेकडो योग साधकांसाठी मोफत तीन वेळा ( दरवर्षी मार्च, एप्रिल, मे महिन्यात) मिट्टी स्नान करून घेतले जाते .

१३ ) भक्ती लॉन्स येथे नित्य नियमाने चालणाऱ्या दैनंदिन योग वर्गात दररोज योगऋषी श्री स्वामी रामदेव बाबा यांचे सलग विचार आणि तत्व यांचा प्रचार व प्रसार करत 150 विविध प्रकारचे प्राणायाम, योगासने, व व्यायाम करून घेणे ही योगाचार्य श्री सितारामजी सोनटक्के गुरुजी यांची हातोटी आहे.

सीतारामजीचे जगणे म्हणजे इतरांना प्रेरणादायक ठरणारे आहे. त्यानी देत असलेले विचारकण प्रत्येकाने जतन करुण त्या प्रमाणे वाटचाल केली पाहिजे. नुसती वाटचालच नाही तर कृतीत आणले पाहिजे. 

या ठिकाणी मला 'वसंत बापट' यांच्या चार ओळी आठवतात. ते म्हणतात, 

" माणुसकीचे अभंग नाते

आम्हीच आमचे भाग्य विधाते

पंथ वेगळा नाही आम्हा

*संत वेगळा नाही"

सीतारामजीची वृत्ती संतासारखीच आहे. त्यांचा पिंड खास मानवतेचाच आहे. म्हणूनच

"देणाऱ्याने देत जावे

घेणाऱ्याने घेत जावे"

या *शविं. दा. करंदीकरांच्या काव्य ओळीप्रमाणे सीतारामजीचा आदर्श आपण  सर्वांनी ऊन वाटचाल करू या. 

गेल्या दोन दशकापासून नि:स्वार्थ पणे कोणत्याही पैशाची अपेक्षा न करता, उलट दानत्वाची वृत्ती ठेवून हजारो लोकांचे जीवन, त्यांचे आरोग्य योगाच्या माध्यमातून सुदृढ व सशक्त केले आहात. करीत आहात . ज्यामुळे हजारों रोग पिडीत व व्याधीग्रस्त परिवारात आपण आनंद निर्माण केला आहे. हा नि:स्वार्थ भाव लक्षात घेऊन आपणास कोटी कोटी वंदन.

आपल्याकडून अशाच प्रकारे निरंतर योग साधनेचा अग्निकुंड सतत धगधगता राहो व लोकांना निरोगी आयुष्य प्राप्त होऊन त्यांच्या जीवनात सुख-समृद्धी निर्माण करण्याचे पवित्र कार्य आपल्या ( हातून) योग साधनेतून अविरत निर्माण होत राहो हीच ईश्वरचरणी प्रार्थना करूण माझ्या लेखनिस इथेच विराम देतो.

लेखक : वसंत माने

अध्यापक, जनता हायस्कूल, 
नायगाव.

----------------------------------

व्हिडिओ पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा...